Ngày nay, những giá trị lịch sử, văn hóa, phẩm chất nổi bật của con người vùng đất thiêng này vẫn luôn được gìn giữ, lan toả, rộng mở và tiếp biến không ngừng, trở thành giá trị bản sắc đặc trưng, là động lực, lợi thế căn bản để tỉnh Ninh Bình vươn lên mạnh mẽ, hướng tới một Đô thị di sản thiên niên kỷ, thành phố sáng tạo, trung tâm du lịch lớn của Việt Nam và thế giới.
Giá trị văn hóa – lịch sử trường tồn
Với hình sông, thế núi hiểm yếu, có vị trí địa chính trị, quân sự đặc biệt, vào thế kỷ thứ X, sau khi đánh dẹp và thu phục 12 sứ quân, thống nhất giang sơn, năm 968, Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi Hoàng đế, chọn Hoa Lư là Kinh đô của Nhà nước Đại Cồ Việt – Nhà nước phong kiến Trung ương tập quyền đầu tiên của Việt Nam. Đây là sự kiện có ý nghĩa bản lề khép lại một nghìn năm Bắc thuộc, mở ra thời kỳ phát triển kinh tế-xã hội, văn hóa vượt bậc cho đất nước.
Nhà nước Đại Cồ Việt ra đời là một dấu mốc quan trọng trong tiến trình lịch sử dân tộc. Với việc đặt Quốc hiệu, định niên hiệu, xây dựng bộ máy hành chính thống nhất, thông suốt, xác định lãnh thổ, tổ chức quân đội riêng, phát hành tiền tệ,… khẳng định sự tồn tại, vị thế của một quốc gia độc lập, sánh ngang với các quốc gia khác.
PGS.TS.Tống Trung Tín, Chủ tịch Hội Khảo cổ học Việt Nam chia sẻ: Trong bối cảnh thế kỷ X, thời kỳ vẫn còn đang có nội loạn và ngoại xâm lăm le, Di sản Hoa Lư đã thể hiện tinh thần quật khởi của người Đại Việt trong sự nghiệp khẳng định và kiên quyết bảo vệ vững chắc nền độc lập dân tộc. Lần đầu tiên xưng Đế sau thời Lý Nam Đế, lần đầu tiên xây dựng Kinh đô to lớn sau Kinh đô Cổ Loa, phát triển kiến trúc cung điện, đặt nền móng cho sự phát triển của toàn bộ nền nghệ thuật dân tộc với ý nghĩa mở đầu và tạo tiền đề, phục hưng mạnh mẽ nền văn hoá Đông Sơn, duy nhất ghi tên quốc hiệu Đại Việt lên gạch, sáng tạo tên nước Đại Cồ Việt được ghi chép trong chính sử…Đó là các giá trị vô tiền khoáng hậu xuyên thế kỷ mà nay ta chỉ thấy được ở Di sản Kinh đô Hoa Lư. Có thể nói, nền văn hoá Đại Việt với Di sản Hoa Lư đã tạo tiền đề và mở đường cho sự phát triển đến đỉnh cao của văn hoá, văn minh Việt Nam trong các thời kỳ tiếp theo.
Ở một khía cạnh khác, có nhiều người chỉ nhìn thấy Hoa Lư là tòa thành quân sự thủ hiểm, nhưng thực tế đây lại là vùng đất mở, thuận lợi cho giao lưu văn hóa, kinh tế chứ không hề khép kín. Nơi đây hội tụ cả 3 không gian: núi cao, châu thổ và biển; là nơi giao thoa giữa các dòng sông lớn; giao lưu với vùng rừng núi phía Tây Bắc thông qua sông Hoàng Long, ngược sông Bôi, sông Lạng, giao lưu với những miền quê trù phú xứ Đoài, cạnh phía Tây Nam tam giác châu thổ Bắc Bộ thông qua sông Đáy.
GS.TS.NGND Nguyễn Quang Ngọc, Phó Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử Việt Nam cho biết: Qua các nghiên cứu cho thấy Hoa Lư được chọn là Kinh đô thời bấy giờ không chỉ bởi địa thế “thủ hiểm” mà còn là lợi thế của “vùng đất giao thủy, giao thương, giao rừng, giao biển”. Từ đầu những năm 80 của thế kỷ trước, GS Trần Quốc Vượng đã chỉ rõ đây là vùng đất “quá độ”, “bản lề” và “liền khoảnh”, mà Đinh Tiên Hoàng sớm nhận ra và khai thác triệt để những lợi thế trời cho này để xây dựng Kinh đô đúng tầm của một nhà nước quân chủ tập trung đang trên bước đường khẳng định vị thế của mình. Đô thị Hoa Lư vì thế đã dần dần trở thành đô thị trung đại sớm nhất và tiêu biểu nhất của quốc gia Đại Việt khi đó.
Thực tế, những khám phá khảo cổ học dưới lòng đất trong nhiều năm qua đã góp phần làm sáng rõ diện mạo của Kinh đô Hoa Lư: Kinh thành Hoa Lư không chỉ gói gọn trong những tuyến tường thành (bao bọc bởi núi đá tự nhiên và tường thành nhân tạo) mà còn được quy hoạch những vòng đai phòng thủ, những làng ven đô phát triển nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và thương nghiệp. Con người nơi đây đã sớm biết lợi thế của điểm giao thủy để tụ cư khai thác nguồn thủy sản phong phú có cả hải sản nước mặn lẫn thủy sản nước ngọt. Hoa Lư trở nên một vùng căn cứ liền khoảnh đủ giàu về nhân tài, vật lực để gánh vác sứ mệnh nền tảng thống nhất nước nhà.
Không chỉ được Vua Đinh Tiên Hoàng chọn xây dựng Kinh đô ở thế kỷ X, ở thế kỷ XIII, Hoa Lư tiếp tục khẳng định vai trò chiến lược trong sự nghiệp bảo vệ và phát triển quốc gia Đại Việt. Trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông lần thứ hai (1285), các Vua nhà Trần đã chọn vùng núi non hiểm trở nơi đây để xây dựng căn cứ kháng chiến, củng cố lực lượng, rèn luyện binh khí, tích trữ lương thảo, chuẩn bị cho các cuộc phản công chống quân Nguyên Mông. Chính từ đây, những mưu lược quân sự của nhà Trần đã giúp quân dân Đại Việt làm nên những chiến thắng vang dội, bảo vệ vững chắc nền độc lập dân tộc.
Các tin khác
- Ban Quản lý Quần thể danh thắng Tràng An tham dự Hội nghị tổng kết câu lạc bộ các di sản thế giới tại Việt Nam năm 2025
- Du lịch Ninh Bình: Nỗ lực nâng tầm từ “lượng” sang “chất”
- Phát triển kinh tế nông thôn gắn với du lịch làng nghề
- Liên hoan quốc tế Sân khấu thử nghiệm lần thứ VI năm 2025 được tổ chức tại Ninh Bình
- Hội nghị về công tác xúc tiến du lịch quốc gia năm 2026 diễn ra tại tỉnh Ninh Bình