ĐÔI DÒNG VỀ HÀNH TRÌNH DI SẢN HÀNH HƯƠNG THEO DẤU CHÂN THIỀN SƯ MINH KHÔNG
Bởi hành hương là tâm linh, là quay về với nguồn cội, với sự thăm viếng một nơi nào đấy “thiêng liêng” để tỏ lòng kính ngưỡng và mong nhận được ân phúc là điểm chung của nhiều tôn giáo. Trong Phật giáo, hành hương giữ một vai trò khá quan trọng trong đời sống tâm linh của người Phật tử, và có thể nó được thực hành từ sau khi Đức Phật diệt độ.
Vấn đề hành hương trong đạo Phật, có thể nhiều người đã biết, được đề cập đến trong kinh Đại Bát Niết Bàn, bản kinh ghi lại những lời giáo huấn sau cùng của Đức Phật, “Này Ananda, đó là bốn Thánh tích, người thiện tín cư sĩ cần chiêm ngưỡng và tôn kính. Này Ananda, các thiện tín tỷ-kheo, tỷ-kheo-ni, cư sĩ nam, cư sĩ nữ sẽ đến với niềm suy tư: Đây là nơi Như Lai đản sanh; đây là nơi Như Lai chứng ngộ vô thượng Chánh đẳng chánh giác; đây là nơi Như Lai chuyển Pháp luân vô thượng; và đây là nơi Như Lai diệt độ, nhập Vô dư y Niết-bàn.”
Trong Phật giáo, hành hương vốn là một nghi thức thì thắp hương sau đó đi nhiễu xung quanh điện phật và xung quanh tháp hoặc là chỉ việc thắp hương để lễ bái trước tượng bồ tát, tượng phật… Đây chính là khái niệm nguyên thủy nhất của hành hương. Tuy nhiên, sau này ý nghĩa của từ hành hương đã được mở rộng hơn rất nhiều, thậm chí mọi người còn sử dụng từ hành hương để nói về du lịch văn hóa, đặc biệt là những chuyến đi tham quan các di tích lịch sử, tín ngưỡng tôn giáo. Bởi thế hành hương chẳng những không lỗi thời mà còn là hiện tượng thời thượng, một hành trình tâm linh.
Chúng ta không có chứng cứ để khẳng định rằng hành hương là tập tục có từ thời tiền sử, song nhờ vào dữ liệu văn tự, chúng ta có được dấu vết những cuộc hành trình thiêng liêng đến những nơi như Nipour và Babylon, rồi đến những cuộc du hành của người Ai Cập hay Hittite. Cụ thể là những chuyến hành hương đến Mecca (trung tâm hành hương chính của đạo Hồi, ở Arập Xêút), Jesusalem hay các địa điểm thiêng liên quan đến các kỳ tích của Đức Phật lịch sử Thích Ca Mâu Ni ở xứ Thiên Trúc... Người Tây Tạng xác tín rằng nếu ai hành hương đến Lhasa để lễ bái ở những tự viện và điện Potala thì sẽ được phúc lớn, khi chết sẽ được vãng sinh về cõi Cực lạc và trong khi hành hương mà bị chết ở giữa đường thì cũng được phúc tái sanh ở tiên cảnh...
Đạo Phật nước ta, theo đà phát triển của nó trong lịch sử, đã tạo nên nhiều tự viện quan trọng và với các hoạt động lễ hội một số nơi đã trở thành địa điểm hành hương nổi tiếng... thu hút các chuyến hành hương lễ bái hàng năm và đã trở thành lễ hội thường niên, trở thành tập quán văn hóa ở xứ ta. Hàng năm, nhân dân cũng có những chương trình hành hương riêng, mỗi loại địa điểm hành hương đều có ý nghĩa biểu trưng riêng. Mục đích của người hành hương nhằm đi đến từng loại địa điểm có thể là khác nhau, nhưng tất cả các địa điểm đều có chung đặc điểm là nơi thiêng liêng - để chuyến đi bao hàm được ý nghĩa của một sự chuyển dịch của các hành giả, từ nơi mình sống và hoạt động sang một chiều khác không phải chiều ngang và không phải là mặt đất - cái mà chúng ta gọi là “hành trình tâm linh”, hiểu là hướng thượng, hướng thiện. Cuối cùng, sau cuộc hành hương là thời gian để hồi tưởng và suy gẫm: Những ý tưởng mới được xác lập để định hướng cho những hành động và lối sống trong quãng đời còn lại của chính mình.
Cơ sở hình thành con đường hành hương Về miền di sản – theo dấu chân Thiền sư Minh Không
Từ tri thức hiểu biết về khái niệm hành hương, cùng những trải nghiệm về con đường hành hương trên thế giới cũng như ở Việt Nam, chúng ta hoàn toàn có cơ sở để xác lập con đường hành hương Về miền di sản - theo chân Thiền sư Minh Không.
Con đường hành hương Về miền di sản - Theo dấu chân Thiền sưu Minh Không hình thành dựa trên những cơ sở sau:
j Con đường hành hương theo dấu chân Thiền sư Minh Không gắn liền với những dấu tích hoạt động của Thiền sư Nguyễn Minh Không. Đây là điều hoàn toàn được sử liệu cũng như tín ngưỡng dân gian làng xã vùng đồng bắc bắc bộ xác tín với hàng trăm cơ sở thờ tự như đình, chùa, cùng hàng loạt thần tích thần sắc của các triều đại là minh chứng rõ nhất cho dấu chân hoạt động của Thiền sư Nguyễn Minh Không trên dặm trình hành đạo cứu nhân độ thế.
k Trên con đường hành hương theo dấu chân Thiền sư Minh Không sẽ đi qua những điểm, cụm địa điểm thiêng liêng như động Am Tiên, chùa Bích Động, chùa Địch Lộng, đền Thánh Nguyễn, chùa Bái Đính, chùa Lý triều Quốc Sư, chùa Hương Tích, v.v...
l Những người hành hương sẽ có những chuyến đi bộ, chiêm bái mang tính chất thiêng liêng. Những chuyến hành hương không chỉ đi qua núi non, chùa chiền, hay tham quan danh lam thắng cảnh, mà hơn thế nữa, hành giả sẽ có những dịp đi bộ, leo núi, vượt non, chiêm bái những chốn linh thiêng giữa mây trời non nước.
m Con đường hành hương Về miền di sản theo dấu chân Thiền sư Nguyễn Minh Không còn mang đậm những huyền tích kỳ bí linh thiêng. Chúng ta đều biết rằng, cả cuộc đời và sự nghiệp của Thiền sư Nguyễn Minh Không là hành đạo cứu nhân. Thiền sư không chỉ chữa bệnh "quái dị" cho nhà vua, mà hơn thế nữa, Thiền sư còn đi nhiều nơi, đến nhiều vùng miền để tìm thuốc chữa bệnh cho nhân dân. Chính vì lẽ đó mà từ xa xưa đã lưu truyền những câu chuyện, những huyền tích đầy linh thiêng về Thiền sư Nguyễn Minh Không.
Ngày hôm nay chúng ta trân trọng tôn vinh Thiền sư Nguyễn Minh Không vì sự nghiệp cứu nhân độ thế của ngài. Chúng ta trân trọng và tôn vinh Ngài không phải chỉ để tỏ lòng biết ơn của chúng ta, mà còn để nhắn gửi thông điệp của Ngài cho thế hệ mai sau, giáo dục con cái chúng ta về tinh thần vị tha, chăm lo cho đồng bào, đồng loại của mình.
Tương truyền trong cuộc đời 76 năm sống ở trần gian, Thiền sư Nguyễn Minh Không đã xây dựng hơn 500 cảnh chùa. Quanh vùng Bái Đính - Ninh Bình hiện nay trong bán kính 50km, chúng ta đã phát hiện ra hàng chục ngôi chùa cho liên hệ với Thiền sư Minh Không. Những ngôi chùa Ngài dựng lên để truyền lại cho chúng ta ngày hôm nay hầu hết nằm trong vùng dân cư để trở thành những nơi cứu chữa người dân khi đau yếu. Và cũng có những cảnh chùa nằm trong vùng núi non xa xôi làm nơi trú chân của Ngài khi đi tìm kiếm các cây thuốc dùng cho việc cứu người, và cũng là nơi tích trữ tạm thời các dược liệu ấy.
Việc trân trọng và tôn vinh đòi hỏi chúng ta phải tìm kiếm thêm những nơi mà Thiền sư Minh Không đã để lại để xây dựng nên con đường hành hương theo dấu chân của Thiền sư. Con đường này có thể có những nơi rất xa qua đến cả các tỉnh từ Thaanh Hóa qua Ninh Bình, Nam Định, Hải Dương, Bắc Ninh, Hà Nam, Hòa Bình. …Do thế, con đường hành hương tìm về dấu chân của Thiền sư Nguyễn Minh Không có thể mở rộng rất nhiều từ Hòa Bình xuống Hà Nam, xuống Ninh Bình, qua Nam Định rồi đến Hải Dương và Bắc Ninh, và tất nhiên là qua thủ đô Hà Nội, về chùa Lý Quốc Sư nổi tiếng ở thủ đô. Con đường hành hương theo dấu chân thiền sư Minh Không khi được phục dựng, tái hiện sẽ là cung đường hành hương nổi tiếng, tiêu biểu không chỉ mang tầm ảnh hưởng của Việt Nam mà còn trên thế giới.
Tin bài: Nguyễn Vân
BQL Quần thể danh thắng Tràng An