PHỦ KÌNH THIÊN
18/05/2022
Phủ Kình Thiên tọa lạc trên một khu đất cao giữa cánh đồng Vườn Thiên, phía đông nam của xóm Đông (xưa thuộc xứ Đông Lân), Xã Trường Yên, huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình. Di tích là nơi thờ tự Thái tử Lê Long Thâu - Kình Thiên Đại Vương, con trai trưởng của vua Lê Đại Hành. Nhân dân địa phương còn gọi phủ Kình Thiên với tên khác là phủ Kình Thiên Đại Vương hay phủ Vườn Thiên.
Gọi là phủ Kình Thiên nhưng quy mô của phủ lại giống như một khu đền thờ của các bậc Đế Vương thu nhỏ. Kiến trúc theo kiểu chữ Môn (門), phía trước là Khai Môn Phủ (cổng phủ), phía trong là tam cung gồm: Chính cung, Tả cung và Hữu cung, khoảng giữa là sân nhỏ lát đá xẻ, tựa như sân Rồng ở cung điện thuở xưa. Chính cung là nơi phụng thờ Kình Thiên Đại Vương, kiến trúc theo kiểu chữ Đinh (丁), gồm tòa Tiền bái và Hậu cung (“Bái Đường” và “Chính Tẩm”). Toà Tiền bái gồm 3 gian 2 dĩ nhỏ chiều dài 4,4m, chiều rộng 1,96m, mái lợp ngói nam. Phía ngoài toà Tiền bái là hàng cột gồm 5 cột, 3 cột ở giữa hình trụ tròn làm bằng gỗ, 2 cột kề sát 2 đốc hình hộp vuông làm bằng đá kiên cố. Phía trong có hệ thống cửa ra vào toà Hậu cung. Kiến trúc vì kèo kiểu giá chiêng. Toà Hậu cung gồm 1 gian 2 dĩ nhỏ, chiều dài là 3,85m chiều rộng là 3,60m. Mái lợp ngói nam, kiến trúc vì kèo cũng theo kiểu giá chiêng. Đây là nơi thờ tự chính, có bệ tam đẳng (ba cấp). Thượng đẳng có ngai, trong lòng ngai có thần chủ bài vị đề hiệu vị: Kình Thiên Đại Vương (擎 天 大 王) hai bên có đôi rồng chầu, trên cùng là hình mặt trời. Long ngai được trang trí hình rồng chầu hổ phục, hoa thị, con tiện, lá lật. Long ngai, bài vị đều được sơn son thếp vàng và đều được làm từ thời nhà Nguyễn. Trung đẳng có bát hương tôn thờ Kình Thiên Đại Vương; Hạ đẳng có bát hương tôn thờ Thổ Công, công đồng, phía ngoài là bàn thờ nơi đặt lễ vật dâng tiến. Cung bên trái là Tả Thanh Trù, cung bên phải là Hữu Thanh Trù.
Điện thờ trong Hậu cung.
Theo sử sách ghi chép: Vua cha Lê Hoàn có tới mười một Hoàng tử là con ruột và một người con nuôi, tất cả đều được phong Vương. Thái Tử Lê Long Thâu, năm 989 được phong là Kình Thiên Đại Vương,“Kình Thiên” còn có nghĩa là chống trời. Lê Long Thâu được vua cha giao việc trông coi, cai quản tháp Tư Thiên (tháp đo khí hậu). Tháp Tư Thiên chính là đài quan sát, đo gió mưa, dự báo thời tiết của kinh đô Hoa Lư, nước Đại Cồ Việt. Thời xưa điều kiện thời tiết mưa gió có thuận hòa hay không có ảnh hưởng rất quan trọng đến thành bại của kinh tế và quân sự, việc điều hành bộ binh hay thủy binh trong trận mạc cũng dựa vào lợi thế sức nước sức gió để ra hiệu lệnh tiến thoái phù hợp. Bởi vậy Lê Long Thâu được triều đình ghi nhận công lao, được vua cha phong Vương. Tương truyền, đến khoảng thế kỷ XVII, để tưởng nhớ các vị vương, quan có công lao với nước với dân đã phò giúp hai triều đại Nhà Đinh và nhà tiền Lê xưa dựng nước và giữ nước, mới cho lập nên các Vương Phủ để phụng thờ. Phủ Kình Thiên cũng được xây dựng từ thời đó.
Phủ Kình Thiên là một trong những di tích nằm trong Khu di tích lịch sử - văn hoá Cố đô Hoa Lư, vì vậy các hình thức sinh hoạt văn hoá dân gian lễ hội truyền thống diễn ra tại phủ cũng nằm trong khuôn khổ chương trình lễ hội truyền thống Cố đô Hoa Lư. Trong những ngày tổ chức lễ hội, sau khi làm lễ rước nước, lễ rước lửa, lễ khai mạc và lễ dâng hương tại hai đền thờ vua Đinh và vua Lê, các đại biểu, các đoàn tế lễ và du khách thập phương đến các di tích phụ cận khác để dâng hương và tế lễ. Hiện nay, nhân dân địa phương lấy ngày 8 tháng 3 âm lịch (ngày giỗ của vua Lê) làm ngày giỗ của Kình Thiên Đại Vương Lê Long Thâu, thành kính dâng hương và tế lễ theo nghi thức cổ xưa. Ngoài ra ngày mùng một đầu tháng và ngày rằm theo âm lịch hàng tháng, nhân dân địa phương đều lên phủ thắp hương cầu sức khoẻ và bình an. Phủ Kình Thiên đã được xếp hạng là Di tích lịch sử cấp Quốc gia, là một điểm đến quan trọng và ý nghĩa trong hành trình của du khách hành hương về nguồn thăm quan chiêm bái tại Cố đô Hoa Lư.
Phòng Nghiệp vụ Nghiên cứu
Ban Quản lý Quần thể danh thắng Tràng An